In deze PassePartout gids over de Mediterrane Pyreneeën vertelt historica Ankie Nolen alles over haar streek in het diepe zuiden van Frankrijk. Een ruwe kust met idyllische haventjes en landinwaarts gaat het omhoog de Pyreneeën in met bijzondere dorpjes als Opoul-Périllos en diepe kloven als de Gorges de Galamus …
Villages fantômes zijn intrigerende getuigenissen van vervlogen tijden en de uitdagingen waarmee gemeenschappen in afgelegen berggebieden werden geconfronteerd. Er waren voor de bewoners verschillende redenen om te vertrekken, zoals verslechterende levensomstandigheden, vergrijzing door het vertrek van jongeren naar steden om betere toekomstmogelijkheden te hebben en natuurrampen als droogte, overstromingen en aardverschuivingen. De afgelegen ligging en het gebrek aan infrastructuur waren meestal de oorzaak dat bewoners hun heil elders moesten zoeken.
Toen ik voor het eerst hoorde dat er in de Corbières zo’n dorp lag, was ik geïntrigeerd. Opoul-Périllos (Opol-Perellós) trok mijn aandacht als onderwerp van legendes en mystieke verhalen over verborgen schatten, bovennatuurlijke verschijnselen, tragische liefdesverhalen en heroïsche daden die de verbeelding prikkelen en bijdragen aan de unieke sfeer. Het stond hoog op mijn To-see-lijst, want de nabijheid van een burcht uit de 12e eeuw maakt een bezoek nog meer de moeite waard. Dit vrijwel verlaten gehucht ontleent zijn naam aan het Catalaanse perelloner, wilde perenboom; drie ervan sieren het familiewapen van de burggraven van Perellós. Van hun kasteel herinnert alleen een hoek van de ommuring nog aan het prestigieuze verleden van het Castell del Senyor uit de 13e eeuw, dat een buitenpost was van de nabijgelegen vesting. In de 20e eeuw werd het dorp geteisterd door periodes van extreme droogte, en phylloxera (druifluis) vernietigde de armetierige wijnstokken die sinds mensenheugenis voor een schamel inkomen hadden gezorgd. Veel mannen sneuvelden in de Eerste Wereldoorlog en hun weduwen en wezen vertrokken naar Opoul, een dorp tien kilometer verderop. Kindersterfte was dramatisch hoog en in 1916 werd er het laatste kind geboren. De Tweede Wereldoorlog decimeerde de bevolking tot twaalf, in 1968 woonden er nog maar vier mensen en uiteindelijk besloot in 1978 de laatste dorpeling, herder Aimé, te vertrekken. Op 19 november van dat jaar voegde Périllos zich bij Opoul om de gemeente Opoul-Périllos te vormen. Van veel huizen resteren alleen nog puinhopen en de graven op het kerkhof bij de redelijk bewaard gebleven romaanse Église Saint-Michel uit de 11e eeuw zijn overwoekerd, de namen niet meer te ontcijferen. Een inscriptie roept bezoekers op de laatste rustplaats te respecteren van degenen die deel uitmaakten van de gemeenschap.
Tot 2006 heeft de tijd stilgestaan, sindsdien probeert de Association Terre de Pierres iedere zomer met hulp van vrijwilligers van de Union Rempart het dorp nieuw leven in te blazen door de ruïnes met nog beschikbare materialen en traditionele bouwmethoden van de ondergang te redden en die kennis door te geven. Inmiddels zijn een paar huizen gerestaureerd en worden weer bewoond. Je kunt je als vrijwilliger aanmelden bij de Union, die als missie heeft het restaureren en doorgeven van erfgoed overal in Frankrijk. Hun zomerwerkkampen trekken honderden volontairs uit heel Europa om oude technieken te leren en zo een bijdrage te kunnen leveren aan dit goede doel. Het is een duurzame en leerzame manier om je vakantie door te brengen.
De Gorges de Galamus is ontstaan door de Agly (Aigle: adelaar), die op weg naar de Middellandse Zee in de kalkstenen rotsen de diepe kloof heeft uitgesleten die de departementen Aude en Pyrenées-Orientales verbindt. Door de kracht van het water zijn er natuurlijke grotten ontstaan met een duizelingwekkend uitzicht op de kloof: de Agly ligt zo diep, dat je heel goed moet kijken om een glimp op te kunnen vangen van het kristalheldere, wild stromende water dat waaghalzen uitdaagt tot canyoning en rafting.
De parkeerplaats is het vertrekpunt van het pad naar de Ermitage Saint-Antoine-de-Galamus; die wandeling naar beneden is goed te doen, maar het kan makkelijker: even verderop in de kloof is een tweede, kleine parkeerplaats waar je via een door de rots uitgehouwen trap naar de hermitage kunt afdalen, een kluizenaarswoning hoog in een grot in de rotswand. Sinds de 7e eeuw is deze speciale plek, genoemd naar de Egyptische heilige Antonius, een toevluchtsoord voor heremieten. Toen Antonius twintig jaar oud was, gaf hij in navolging van de apostelen al zijn bezittingen aan de armen en trok zich terug in de woestijn bij Caïro om daar in totale afzondering de rest van zijn leven aan God te wijden. Zijn voorbeeld werd echter gevolgd en er ontstond een kleine gemeenschap van monniken, waardoor hij beschouwd wordt als de vader van het kloosterleven. Kort na zijn dood werd hij heilig verklaard en patroonheilige van verloren voorwerpen, vrouwen en kinderen, armen, bakkers, mijnwerkers, het huwelijk, reizigers, verliefden en beschermer tegen schipbreuk, koorts, de pest en wat men Sint-Antoniusvuur noemde: een grote verantwoordelijkheid voor een heilige die zich had afgekeerd van de wereld! De kapel bij de hermitage dateert uit 1782 en is een uiting van dank voor een wonder dat de heilige zou hebben verricht toen er een epidemie van het Antoniusvuur in Saint-Paul-de-Fenouillet was uitgebroken. Het is een ziekte die wordt veroorzaakt door het eten van met een zwarte schimmel aangetast graan en ook wel de kriebelziekte wordt genoemd vanwege hevige jeuk en tintelingen in handen en voeten. Toen de inwoners van Saint-Paul de bescherming van Antonius hadden afgesmeekt, kwam er als door een wonder een einde aan de epidemie. Ieder jaar wordt er met Pasen en op Tweede Pinksterdag in de kapel een mis opgedragen. In de grot van Maria Magdalena staat een houten beeldengroep, een voorstelling van Christus en de mensheid. Het graf is van priester Pierre Verdier, die dat zelf heeft uitgehakt omdat hij daar zijn eeuwige rust wilde vinden. In de winter van 1870 stierf hij van honger en kou.
Een legende uit de 11e eeuw geeft een verklaring voor de vestiging van kluizenaars in de grot. Twee troubadours, de gebroeders Gadamus en Gilles Montardel, trokken van kasteel naar kasteel en tijdens een bezoek aan Puilaurens werd Gadamus verliefd op de mooie Sylvaine, dochter van de kasteelheer. Na hun vertrek werden ze overvallen en Gilles overleefde dat niet. Voordat hij de laatste adem uitblies, vroeg hij zijn broer om zijn hart naar de heilige stad Jeruzalem te brengen.
Het boek is verkrijgbaar bij een abonnement op En Route (zolang de voorraad strekt).
Klik hier voor een abonnement
