Vanaf het plateau de l’Atalaye in Biarritz kon je in de Middeleeuwen hele scholen met walvissen spotten. Boven stonden mannen op de uitkijk, de vissers bleven beneden bij het strand. Als de walvissen naderden, werd er op het plateau een groot vuur aangestoken. Biarritz is nooit rijk geworden van de visserij. Sterker nog, het dorp is in de loop der eeuwen weggesukkeld in een dromerige slaap. Rond 1845 nam schrijver Victor Hugo er een kijkje. Hij zei te hopen dat dit lieve, door gras omgeven dorp-aan-zee nooit een populaire badplaats zou worden. Maar het liep anders.
Nog geen tien jaar later kocht Napoleon III, de neef van Napoleon I en sinds 1948 president van Frankrijk, 10 hectare aan duinlandschap in Biarritz. Hij had zich tot die aankoop laten verleiden door zijn nieuwe liefde, de jonge Spaans-Ierse gravin Eugénie de Montijo (1826-1920). Eugénie had als kind elke zomer vol overgave vakantie gevierd aan de Baskische kust. Het mooie, ondernemende meisje was in 1853 getrouwd met Napoléon III en vanaf 1854 waren ze samen eigenaar van het Domaine du Moulin de Blaye, op het allermooiste plekje aan de noordkant van het dorp. Pal aan zee liet Napoleon een huis bouwen voor zijn vrouw. Daardoor kon Eugénie haar familie regelmatig blijven zien. Al snel volgden een heleboel ‘fans’ van de keizerlijke familie. Frans Baskenland kwam in de mode bij de Europese jetset, helemaal toen in 1864 de spoorlijn van Parijs naar Baskenland werd opgeleverd.
Tijdens het Second Empire – dat duurde van 1852 tot 1870 – verbleef Eugénie hele zomers in Biarritz. Ze was een fanatieke zwemster (en had daarbij veel bekijks). Bovendien was Eugénie dol op uitstapjes in de omgeving. Soms niet zonder gevaar, als we de verhalen mogen geloven. Op een dag zonk haar boot bij slecht weer in de baai bij Saint-Jean-de-Luz. Ze werd zelf gered, maar de schipper – die een vrouw en zeven kinderen had – verdronk. Diep onder de indruk, schonk Eugénie de kinderen een beurs om door te kunnen leren en gaf ze de église Saint-Jean-Baptiste in Saint-Jean een ex voto in de vorm van een bootje, met haar naam erop. En of het verhaal nou waar is of niet: het bootje hangt er nog steeds.
Veel herinneringen aan het keizerlijke koppel zijn in Baskenland inmiddels discreet weggepoetst, want de meeste Fransen kijken toch met enig ongemak terug op het onrustige tijdperk van Napoleon III. Toch is in Baskenland het Eugénie-effect nooit meer verdwenen. Dat is vooral te zien in Biarritz. Dankzij de komst van Eugénie is het slaperige vissersdorp ontwaakt. Er werden promenades aangelegd en er verrezen villa’s, kerken en een casino. In no time groeide de Baskische kust uit tot de Riviera van de Atlantische kust; de place to be voor de Europese adel en rijke Amerikanen, zoals de Vanderbilts. Bismarck kwam er onderhandelen met Napoleon III. Koning Leopold II van België, Oscar II van Zweden, koningin Victoria en leden van het Spaanse koningshuis verbleven er regelmatig. Er kwamen ook veel Russen. Ze hadden hun eigen feesten, hun eigen clubs en hun eigen orthodoxe kerk, de Saint-Alexandre de Néva. Na de Russische Revolutie van 1917 zijn veel Russen definitief naar Biarritz gevlucht, er is nog altijd een grote Russische gemeenschap.
Verder lezen? Wandelen? Bovenstaand is een kort fragment uit het artikel van Angelique van der Horst in de En Route zomereditie 2025 (#188), nu in de winkel en online verkrijgbaar: En Route edities bestellen.
